İmam Ahmed bin Hanbel, Hanbeli mezhebinin önde gelen alimlerinden ve kurucusudur. Bağdat’ta 780 yılında doğmuş ve aynı şehirde 855 yılında vefat etmiştir. İslam dünyasının önemli hadis kitaplarından biri olan “El-Müsned” adlı eseri içerisinde 30 bin hadis barındırmaktadır.

Genç yaşta Bağdat’ta hadis toplamaya başlayan İmam Ahmed bin Hanbel, hadis alimlerinden dinlediği hadisleri 186 yılına kadar derleyerek kaleme aldı. Hadis ilminde rivayetlerin yanı sıra fıkhi mânâ ve maksatlarını da araştırmaya özen gösterdi.

İmam Şafiî’nin öğrencisi

İmam Şafiî’nin öğrencisi olarak, fıkıh bilgisine ve hüküm çıkarma metodlarına hayranlık duydu. İmam Şafiî’den bu yöntemleri öğrendikten sonra hadisleri sadece rivayet etmekle yetinmeyip, onların fıkhi anlamlarını da inceledi.

İmam Ahmed bin Hanbel, ibadet ve muamelat konularında iki farklı usul benimsemiştir. İbadet konularında, delilsiz hüküm vermeye karşı çıkarak naslara ve Selef alimlerinin eserlerine sıkıca bağlı kalmıştır. Muamelat (ticaret ve sosyal ilişkiler) alanında ise mubah (izin verilmiş) olanın çok geniş olduğu bir prensibi benimsemiştir. Hanbeli mezhebi, genellikle nakli delillere dayanarak hadis merkezli bir fıkıh anlayışını temsil eder. İmam Ahmed bin Hanbel’in görüşleri etrafında yetişen talebe ve takipçileri, Hanbeli mezhebinin oluşmasına katkıda bulunmuş ve bu mezhep daha sonra İslam dünyasına yayılmıştır.

İmam Ahmed bin Hanbel’in Hanbeli mezhebindeki fıkhi ve düşünsel çabaları, İslam dünyasındaki Şia ve diğer Ehl-i sünnet dışı düşüncelere karşı mücadelesi ve geleneksel din anlayışını savunması, onu döneminde Ehl-i sünnet’in önemli temsilcisi haline getirmiştir. Bununla birlikte, Hanbeli mezhebinin gelişiminde, İbn Teymiyye ve onun öğrencisi İbn Kayyim el-Cevziyye’nin eserlerinin de büyük etkisi olduğu belirtilmektedir.